Dwujęzyczność i wielojęzyczność to częste zjawisko wśród rodzin emigrantów, które posługują się językiem ojczystym/językami ojczystymi w domu, a lokalnym językiem na co dzień. Zachowanie języka ojczystego w komunikacji z dzieckiem jest kluczowe dla jego rozwoju emocjonalnego. Dzięki temu dziecko może lepiej wyrażać swoje uczucia, budować silniejsze więzi z rodzicami i rodziną oraz pielęgnować swoją tożsamość kulturową. W tym artykule dowiesz się, czym jest wielojęzyczność oraz jakie są rodzaje dwujęzyczności.
SPIS TREŚCI
Czym jest dwujęzyczność?
Dwujęzyczność to umiejętność posługiwania się dwoma językami w codziennym życiu. Osoba dwujęzyczna może płynnie przechodzić z jednego języka na drugi, dostosowując język do kontekstu lub rozmówcy. W przypadku emigrantów dwujęzyczność często oznacza używanie języka ojczystego w domu i lokalnego języka w szkole, pracy lub w kontaktach społecznych.
Dwujęzyczność odnosi się do używania dwóch języków, podczas gdy wielojęzyczność obejmuje znajomość i używanie co najmniej trzech języków na co dzień. W kontekście emigracji rodziny często są wielojęzyczne, gdy w ich codziennym życiu funkcjonują różne języki.
Na przykład, w rodzinie mieszkającej w Niemczech tata może mówić do dziecka po turecku, mama po polsku, a między sobą rodzice komunikują się po angielsku. Dodatkowo, dziecko na co dzień styka się z językiem niemieckim, który jest językiem otoczenia, co sprawia, że rodzina używa czterech różnych języków w różnych sytuacjach.
Rodzaje dwu- i wielojęzyczności: naturalna i zamierzona
Dwujęzyczność naturalna pojawia się, gdy dziecko od najmłodszych lat jest wystawione na przynajmniej dwa języki jednocześnie. Często ma to miejsce w rodzinach emigrantów, gdzie rodzice mówią różnymi językami, a dziecko uczy się ich w naturalny sposób. W takiej rodzinie dziecko codziennie styka się z różnymi językami: jednym w domu, innym w przedszkolu czy szkole, co sprzyja naturalnemu rozwijaniu dwujęzyczności lub wielojęzyczności.
Dwujęzyczność zamierzona to świadome wprowadzenie drugiego języka do życia dziecka, przy codziennej ekspozycji na ten język, choć nie jest on językiem ojczystym rodziców. W takiej sytuacji rodzice mogą mówić do dziecka w języku, którego sami się nauczyli, mimo że nie jest on naturalnie obecny w ich środowisku. Przykładem może być polska rodzina, która decyduje, że od urodzenia będzie rozmawiać z dzieckiem po angielsku, mimo że angielski nie jest ich pierwszym językiem. Dziecko jest więc regularnie wystawione na kontakt z tym językiem w domu, np. poprzez rozmowy z rodzicami, oglądanie bajek, czytanie książek czy zabawy, co umożliwia mu naukę drugiego języka na poziomie równym językowi ojczystemu.
Strategie wychowywania dzieci dwu- i wielojęzycznych
Rodzice, którzy chcą wprowadzić dwujęzyczność w życiu dziecka, mają do wyboru kilka sprawdzonych strategii. Każda z nich pomaga w rozwijaniu umiejętności językowych u dzieci w naturalny sposób, zarówno w przypadku dwujęzyczności naturalnej, jak i zamierzonej.
OPOL (One Parent, One Language)
Strategia, w której każdy z rodziców konsekwentnie używa jednego języka. Na przykład, jedno z rodziców mówi do dziecka wyłącznie po polsku, a drugie po angielsku. Taki system wspiera rozwój dwujęzyczności, ponieważ dziecko codziennie ma styczność z dwoma różnymi językami w naturalnych sytuacjach.
ML@H (Minority Language at Home)
Strategia, w której w domu rodzina używa języka mniejszościowego, np. polskiego, podczas gdy dziecko uczy się lokalnego języka (np. niemieckiego) w przedszkolu lub szkole. Dzięki temu dwujęzyczność jest pielęgnowana w domu, a język mniejszościowy ma mocne wsparcie.
Język w określonych sytuacjach
Rodzice mogą wybrać, że jeden z języków będzie używany w konkretnych okolicznościach, np. podczas zabaw, posiłków czy na wakacjach. Takie podejście wspiera wielojęzyczność, jeśli rodzina korzysta z więcej niż dwóch języków, i pozwala dziecku przyswajać języki w różnych kontekstach.
Tydzień na tydzień (Time and Place)
W tej strategii rodzice stosują dany język w określonych przedziałach czasowych, np. jeden język jest używany przez cały tydzień, a następny tydzień poświęcony jest innemu językowi. Można też wyznaczyć konkretne dni lub godziny, w których używany jest jeden z języków.
Dwujęzyczność w oparciu o osoby trzecie
To strategia, w której dodatkowy język wprowadza inna osoba, np. niania, nauczyciel lub członek rodziny, który mówi w danym języku. Rodzice, którzy sami nie znają danego języka, mogą w ten sposób zapewnić dziecku ekspozycję na drugi lub trzeci język, wspierając wielojęzyczność.
Metoda immersji (Immersion)
Polega na zanurzeniu dziecka w środowisku, gdzie używa się wyłącznie jednego języka. Może to być zapisanie dziecka do przedszkola lub szkoły, gdzie nauka odbywa się w drugim języku. Taka metoda działa zarówno w przypadku dwujęzyczności, jak i wielojęzyczności, umożliwiając intensywne i naturalne przyswajanie języka.
Metoda naprzemienna (Alternate Day Approach)
Polega na używaniu jednego języka w wybrane dni tygodnia, np. od poniedziałku do środy dziecko mówi po polsku, a od czwartku do soboty po angielsku.
Warto podkreślić, że rodzice mogą elastycznie zmieniać metody przekazywania języków, w zależności od tego, co najlepiej pasuje do sytuacji i dynamiki rodziny. Język powinien przede wszystkim służyć komunikacji i budowaniu relacji, dlatego nie powinien być źródłem stresu ani dla dziecka, ani dla rodziców. Każda rodzina powinna dobrać metodę, która odpowiada ich unikalnym potrzebom i codziennemu życiu, aby proces nauki był naturalny i przyjemny.
Korzyści związane z dwujęzycznością
Dwujęzyczność niesie wiele korzyści, szczególnie gdy nauka zaczyna się od najmłodszych lat. Dzieci, które uczą się dwóch lub więcej języków, rozwijają lepsze zdolności poznawcze, takie jak koncentracja, rozwiązywanie problemów i elastyczne myślenie. Badania przeprowadzone przez ekspertkę w tej dziedzinie, Ellen Bialystok, wykazują, że dzieci dwujęzyczne mają lepiej rozwinięte funkcje wykonawcze mózgu, co oznacza lepsze zarządzanie uwagą oraz łatwiejsze przełączanie się między zadaniami. Takie umiejętności stymulowane są przez codzienne przełączanie się między językami.
Wyniki te potwierdzają również badania Alberta Costy, które pokazują, że dwujęzyczność rozwija zdolności wykonawcze, co może przekładać się na lepsze wyniki w nauce oraz sprawniejsze przyswajanie informacji. Przełączanie się między językami aktywuje obszary mózgu odpowiedzialne za planowanie i kontrolę poznawczą, co pomaga dzieciom lepiej radzić sobie w sytuacjach wymagających koncentracji.
Ponadto neurobiologiczne badania nad plastycznością mózgu sugerują, że nauka wielu języków wspomaga plastyczność mózgu – zdolność do adaptacji i reorganizacji struktur mózgowych. Dzięki temu dzieci dwujęzyczne lepiej radzą sobie z nowymi wyzwaniami, co może wpływać na ich sukcesy edukacyjne.
Dodatkowo dwujęzyczność wspiera rozwój społeczny i kulturowy. Dzieci dwujęzyczne są w stanie łatwiej komunikować się z osobami z różnych środowisk, co sprzyja otwartości na inne kultury. Znajomość kilku języków zwiększa również ich szanse na globalnym rynku pracy, co w przyszłości może być ogromnym atutem. Wczesne wprowadzenie kilku języków sprzyja także rozwijaniu empatii oraz zrozumienia różnorodności kulturowej, co jest kluczowe w dzisiejszym zglobalizowanym świecie.
Wyzwania związane z dwujęzycznością
Chociaż dwujęzyczność przynosi wiele korzyści, może również wiązać się z pewnymi wyzwaniami, zarówno dla dzieci, jak i rodziców. Jednym z głównych wyzwań jest utrzymanie konsekwencji w używaniu obu języków, szczególnie w sytuacji, gdy dziecko ma ograniczoną ekspozycję na jeden z nich. Często w takich przypadkach język mniejszościowy, np. język ojczysty rodziców, może być wypierany przez język większościowy, używany w szkole czy w otoczeniu. Wymaga to dużego zaangażowania rodziców, aby zapewnić dziecku regularny kontakt z obu językami.
Niektóre dzieci mogą czuć presję związaną z oczekiwaniami rodziców i otoczenia, co może prowadzić do niechęci do używania jednego z języków. Ważne jest, aby rodzice tworzyli przyjazne i wspierające środowisko, gdzie nauka języków odbywa się bez stresu, a dziecko czuje się swobodnie w obu językach.
Dlaczego warto wprowadzać dwujęzyczność u dzieci na emigracji?
Wielojęzyczność i dwujęzyczność u dzieci na emigracji przynosi wiele korzyści, takich jak rozwój poznawczy, większa elastyczność myślenia oraz łatwiejsza adaptacja kulturowa. Wprowadzenie tych umiejętności można osiągnąć różnymi metodami, dostosowanymi do potrzeb rodziny, co skutecznie wspiera rozwój językowy dziecka. Świadome podejście do wielojęzycznego wychowania, szczególnie na emigracji, pozwala stworzyć harmonijne środowisko, które nie tylko ułatwi komunikację, ale także wzmocni poczucie tożsamości i przynależności dziecka.
0 komentarzy