Wszyscy mieliśmy okazję zrobić sobie piękne selfie przed słynną Brama Brandenburską, która od lat stanowi serce turystycznego życia w Berlinie. To jednak nie tylko punkt orientacyjny dla zwiedzających, ale także symbol bogatej historii niemieckiej stolicy. Historia Bramy Brandenburskiej sięga zwycięstw Prus i ciągnie się przez mroczne lata hitlerowskich defilad, aż po epokę podziału Berlina i wzniesienie oraz upadek Muru Berlińskiego. Z tego artykułu dowiesz się więcej o fascynującej historii Bramy Brandenburskiej oraz jej znaczeniu dla Berlina i całych Niemiec.
SPIS TREŚCI
Historia Bramy Brandenburskiej: powstanie i geneza
Skąd wzięła się brama w centrum miasta? Odpowiedź jest prosta: Berlin nie wyglądał kiedyś tak jak teraz. Dziś Brama Brandenburka znajduje się w środku Berlina, ale kiedyś była jedną z wielu bram otaczających miasto. W 1734 roku ówczesny Berlin otaczał mur celny, a wraz z nim 18 bram miejskich. Jedną z nich była Brama Brandenburska, która swoją nazwę zawdzięcza kierunkowi, w który prowadziła, czyli w stronę Brandenburgii.
Na początku Brama Brandenburska była niepozorną bramą miejską, zwykłą jak każda inna, z budynkami dla straży i organów podatkowych. Dopiero w 1788 roku, podczas rozbudowy całego muru celnego, przystąpiono do rozbiórki starej, nieatrakcyjnej konstrukcji. Zmieniono ją w piękną budowlę, stanowiącą jedno z pierwszych wczesnoklasycystycznych arcydzieł w Berlinie.
Wygląd i symbolika Bramy Brandenburskiej
Współczesny wygląd Bramy zawdzięczamy Carlowi Gotthardowi Langhansowi oraz ateńskim Propylejom na Akropolu, które były jego inspiracją. Brama Brandenburska powstała w czasach umacniania Prus, jako hołd dla zmarłego Fryderyka II, a jej budowa trwała 3 lata.
Na początku Brama nie posiadała kwadrygi na swoim zwieńczeniu. Dopiero w 1793 roku, w okresie Wielkiej Rewolucji we Francji, dodano ją na cześć zwycięstwa. Brama posiada pięć przejść, w tym jedno szersze, które do 1918 roku było zarezerwowane wyłącznie dla rodziny cesarskiej.
Ateńskie propyleje i symboliczna Brama Pokoju
Brama Brandenburska nie tylko jest symbolem potęgi Prus, ale także składa się z wielu symbolicznych elementów. Fryderyk Wilhelm II, ówczesny władca, który zarządził jej budowę, pragnął być porównywany do mądrego ateńskiego polityka, Peryklesa. Stąd też wzorowanie się na Propylejach.
Perykles zapewnił Ateńczykom długie lata pokoju za życia. Władca Prus symbolicznie chciał nawiązać do tych czasów, gdyż on i jego poprzednik, Fryderyk II, również dążyli do zachowania pokoju dla Prus. Dlatego pierwotnie Brama Brandenburska została nazwana Bramą Pokoju (niem. Friedenstor).
Kwadryga i płaskorzeźby na Bramie Brandenburskiej
Główną ozdobą Bramy Brandenburskiej jest kwadryga — rzeźba znajdująca się na jej zwieńczeniu. Kwadryga to rydwan zaprzężony w cztery konie, prowadzony przez boginię zwycięstwa — Wiktorię, wykonaną z miedzi. Początkowo bogini prowadziła rydwan nago, później jednak dodano jej zwiewną szatę. Wiktorię z kwadrygą uważano za tak atrakcyjną, że zainteresował się nią Napoleon i po bitwie pod Jeną-Auerstedt w 1806 roku zabrał ją do Paryża. Byłaby tam pewnie na stałe, gdyby nie odsunięcie Cesarza od władzy. W 1814 roku pruski generał Ernst von Pfuel odesłał ją z powrotem do Berlina.
Oprócz samej postaci Wiktorii jako bogini zwycięstwa wyposażono ją również w wiele symboli. Zazwyczaj bogini jest przedstawiana ze skrzydłami i wieńcem laurowym na głowie. W przypadku berlińskiej kwadrygi dodano do jej wyposażenia dodatkowe atrybuty: trzyma w ręku kopię zwieńczoną wieńcem dębowym, w którym umieszczony jest żelazny krzyż z pruskim orłem.
Te widoczne z daleka symbole odzwierciedlały siłę Prus:
- orzeł pruski,
- dębowy wieniec,
- żelazny krzyż,
- bogini Wiktoria z wieńcem laurowym i skrzydłami.
Bramę Brandenburską, oprócz imponującej kwadrygi, wzbogacają również liczne płaskorzeźby i rzeźby umieszczone na ścianach między przejściami. W samych przejściach znajduje się 20 reliefów przedstawiających bohaterskie czyny Herkulesa, stanowiących analogię do wielkich osiągnięć Fryderyka Wielkiego. Na ścianach zewnętrznych bramy jest rzeźba boga wojny — Marsa, oraz bogini mądrości — Minerwy. Te symboliczne przedstawienia dodają nie tylko ozdobnego charakteru, ale również podkreślają idee potęgi, mądrości i militarnej siły, które miały być reprezentowane przez Bramę Brandenburską.
Powojenna historia Bramy Brandenburskiej
Historia Bramy Brandenburskiej to historia Muru Berlińskiego, podziału Berlina, zwycięstw Prus i defilad hitlerowskich wojsk. Po II wojnie światowej Brama Brandenburska stała na granicy dwóch odległych światów: Berlina Wschodniego i Zachodniego, stając się jednocześnie terenem neutralnym. Brama Brandenburska, podobnie jak wiele innych budynków w Berlinie, została zniszczona podczas wojny. To, co obecnie widzimy, to rekonstrukcja starej, zrujnowanej bramy. Podczas bombardowań w bitwie o Berlin pod koniec II wojny światowej Brama została wielokrotnie ostrzelana i uszkodzona.
Rekonstrukcja Bramy Brandenburskiej
Jedynym elementem, który ocalał w całości z oryginalnego budynku, jest łeb jednego z koni, obecnie eksponowany w Märkisches Muzeum. Pomimo istniejących nieporozumień pomiędzy Berlinem Wschodnim i Zachodnim, podjęto szybką decyzję o rekonstrukcji Bramy Brandenburskiej.
W 1957 roku Brama Brandenburska została odbudowana, początkowo bez kwadrygi. Podczas wojny wykonano gipsowy odlew kwadrygi, co umożliwiło jej odtworzenie w przyszłości. Bogini Wiktoria ze swoim rydwanem ponownie zagościła na szczycie bramy i ukoronowała ponownie całość w 1958 roku. Jednakże bez orła i krzyża, ponieważ władze Wschodniego Berlina nie życzyły sobie obecności symboli pruskiego militaryzmu.
Historia Bramy Brandenburskiej i otaczającego ją Muru Berlińskiego
Brama Brandenburska cieszyła się swobodą zaledwie przez trzy lata. Wkrótce potem została otoczona przez krąg Muru Berlińskiego. Gdy 13 sierpnia 1961 roku w Berlinie stanął betonowy mur, który podzielił całą Europę, Brama Brandenburska znalazła się w jego środku. Otoczona barierą, stała się nieosiągalna z obu stron.
Stała się symbolem podziału Berlina i całego powojennego świata. Dostęp do niej mieli jedynie funkcjonariusze NRD, niektórzy wysoko postawieni urzędnicy państwowi oraz personel. Słowa prezydenta Richarda von Weizsäckera doskonale oddają ówczesną sytuację polityczną tego kraju:
Jak długo Brama Brandenburska pozostanie zamknięta, tak długo sprawa Niemiec zostanie otwarta.
Richard von Weizsäcker
Brama stała się istotnym punktem spotkań, a otaczający ją Mur stał się symbolem podziału narodu niemieckiego. 12 czerwca 1987 roku prezydent Ronald Reagan wygłosił przemówienie pod Bramą Brandenburską. Mówił tak głośno, żeby słyszano go również po drugiej stronie muru.
Pod Bramą Brandenburską wszyscy są Niemcami, oddzieleni od swoich współobywateli. Każdy jest Berlińczykiem zmuszonym do oglądania tej blizny.
Ronald Reagan
Reagan mówił o Bramie jak o bliźnie, na którą patrzy cała Europa. Wiele ówczesnych prezydentów wolnych narodów odwiedzało Berlin i starało się wpłynąć na radzieckie władze, niestety bez powodzenia. Dopiero gdy w Polsce ruszyła lawina strajków i zaczęto walczyć z komunistycznym mocarstwem, coś zaczęło się zmieniać na europejskiej mapie. Dlatego też w 2009 roku, w 20. rocznicę upadku Muru Berlińskiego, sam Lech Wałęsa pchnął pierwszą kostkę symbolicznego domina, które imitowało mur przecinający miasto.
Historia Bramy Brandenburskiej po upadku Muru Berlińskiego
Po upadku Muru Berlińskiego Brama Brandenburska powoli niszczała. Oficjalnie opiekę nad budynkiem sprawowała władza Wschodniego Berlina, jednak w systemie komunistycznym niechętnie inwestowano w jego utrzymanie.
Po upadku Muru Berlińskiego w listopadzie 1989 roku Brama stała się miejscem spotkań entuzjastycznego tłumu. Pokojowa rewolucja pozbawiła kwadrygę kilku elementów. W sylwestrową noc kilka osób wdrapało się na Bramę i ukradło części rydwanu. Po latach izolacji, wynikających z błędnej polityki, oraz po przeżyciach związanych z otwarciem granicy dzielącej Berlin, Brama Brandenburska potrzebowała kolejnej rekonstrukcji i odnowy.
Od roku 2000 przez kolejne dwa lata Brama Brandenburska ponownie została zamknięta dla mieszkańców Berlina i turystów. Tym razem powodem było jej gruntowne odnowienie, które pochłonęło sumę aż 6 milionów euro. Nowe otwarcie Bramy Brandenburskiej odbyło się 3 października, w 15. rocznicę Zjednoczenia Niemiec!
Brama Brandenburska dzisiaj — symbol niemieckiej stolicy
Utrzymanie Bramy Brandenburskiej pochłania rocznie około 200 tysięcy euro, a jej wizerunek można znaleźć na rewersach monet oraz znaczkach pocztowych. Jest to jedno z głównych atrakcji turystycznych stolicy Niemiec, najbardziej rozpoznawalnym zabytkiem i symbolem Berlina za granicami kraju.
0 komentarzy